Osmanlı İmparatorluğu’nun yeryüzü tafsilatlı süre tahtta artan padişahı Kanuncu Melik Süleyman Eğlek’ın vefatının üzerinden 456 yıl geçti.

AA muhabirinin kaynaklardan derlediği bilgilere göre, babası Osmanlı İmparatorluğu’nun 9’uncu padişahı Güç Melik Çın, annesi Ayşe Hafsa Şehriyâr olan Padişah Süleyman Han, 6 Teşrinisani 1494’te babasının mutasarrıf olduğu Trabzon’birlikte doğdu.

Çocukluk yılları Trabzon’dahi güzeşte 1. Süleyman, bilim, din, askeriye ve edebiyat alanlarında eğitim almak amacıyla Topkapı Sarayı’nda bulunan Enderun’a gönderildi.

Saruhan simge beyliğine 1513 yılında atanan Şehriyâr Süleyman Konak, babası 1. Mevsuk’in 22 Eylül 1520’de ölümü üzerine İstanbul’a gelerek, 30 Eylül 1520 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu’nun padişahı yerine yazboz tahtası artık.

Kaynaklarda yer alan bilgilere göre, Venedik Elçisi Bartolomeo Contarini, bakir yazboz tahtası çıkan 1. Süleyman’ı “26 yaşında, ayrıntılı ancak sırım üzere ve büyükler görünüşlü. Boynu az buçuk aşkın teferruatlı, yüzü zayıf, burnu kartal gagası kabilinden kıvrık. Gölge üzere bıyığı ve tezyifkâr tıpkısı sakalı var. Cildi biraz kan olsa dahi yüzü oldukça hayırlı. Derisi solgunluğa anaforlu. Çokbilmiş tıpkı hükümdar olduğu söyleniyor ve dizge onun saltanatının oflaz olacağını umuyor.” diyerek tanımladı.

İlk seferine kısa bir sürede artık

Melik Süleyman Eğlek, tahta çıktıktan sonraları önce seferini, 18 Mayıs 1521’dahi Macaristan Krallığı’nın hakimiyetindeki Belgrad’a yaptı. Belgrad’ı Osmanlı topraklarına katan Sultan Süleyman Han, tıpkı sonraki seferini ise Akdeniz’de hakimiyet bina etmek açısından büyük olan Rodos Adası’na düzenledi.

Rodos seferini başarıyla bitiren 1. Süleyman, kat dönüşünde çocukluk yıllarından beri arkadaşı olan arpalık odabaşı Pargalı İbrahim’i 27 Haziran 1523’te sadrazam namına atadı.

Osmanlı İmparatorluğu’nun Akdeniz’deki etkisini bırakmak üzere 1532’da Barbaros Hayreddin Paşa’yı Donanma-yı Humayun’un başına getiren Kanuncu Şehriyâr Süleyman, devlete cebin sâdır isyanları destekleyen Safevilere yönelik Irakeyn Seferi’ni düzenledi. Defa esnasında geçmiş Tebriz’e ardından Bağdat’a giren 1. Süleyman, seferdeki sonuçsuzluk ve karı ortamında çekişmeler sebebiyle Pargalı İbrahim Ağırbaşlı’yı 15 Mart 1536’birlikte ölüm cezası ettirdi.

Osmanlı’nın Akdeniz’deki hakimiyeti güçlendi

Barbaros Hayreddin Ağır’nın komutanlığını yaptığı Osmanlı donanması ile Cenevizli Amiral Andrea Doria’nın kumandasındaki Haçlı donanması ortada sabık Preveze Deniz Savaşı, 1536’de zaferle sonuçlandı. Osmanlı İmparatorluğu’nun bu savaştan zaferle çıkması, Akdeniz’deki hakimiyetinin güçlenmesine baskı etti.

1. Sultan Süleyman’ın balaban oğlu Şehzade Mustafa, şark seferindeki babasını Konya Ereğlisi’nde, 6 Ekim 1553 tarihinde yapmak, etmek istedi. Kanuni Şehriyâr Süleyman, yazboz tahtası terk etmek istediğine dair söylentiler kâin oğlu Mustafa’yı kendisinin huzuruna çıkmak için girdiği otağda idam cezası ettirdi. Sultan Süleyman Han’ın tutkun olan oğlu Cihangir de Halep’te seferdeyken 27 Teşrinisani’birlikte ebedî uyku etti.

Kanuni Odalık Süleyman’ın öz yerine Mimar Sinan’a inşa ettirdiği Süleymaniye Camii’nin yapımı kestirmece 6 sene sürdü. 7 Haziran 1557’bile yapımı tamamlanan caminin açılışını, 1. Süleyman cuma namazını burada kılarak yaptı.

Fransa Kralı 2’nci Henri, 30 Mesafe 1557’birlikte, Habsburg’lar ile kısaca 6 sene süren uğraş dolayısıyla 1. Süleyman’a pusula yazarak arkalama istedi.

Turgut Başbuğ ve Piyale Ciddi kumandasındaki Osmanlı donanması 1558’de yola çıktı. Bunun üstüne İspanya Kralı 2. Felipe, Osmanlı Devleti’nin elindeki Trablus’u kabul etmek üzere Papa 4. Paulus’tan yardım irade etti. İspanyol İmparatorluğu, Venedik Cumhuriyeti, Papalık Devleti, Ceneviz Cumhuriyeti, Savoie Dükalığı ve Malta Şövalyeleri’nden oluşan armada, 10 Gücük Ay 1560’ta Trablus’a akilane yola daha çok. 7 Mart’ta Cerbe Adası’nı kayran donanmanın, burada kermen inşa ettirmeye başladığı esnada Osmanlı donanması 11 Mayıs’ta Cerbe’ye geldi. Çevre arasında gerçekleşen deniz muharebesi, Osmanlı İmparatorluğu’nun zaferiyle sonuçlandı.

Hürrem Melik’ın vefatı

Kanuncu Odalık Süleyman’ın hayatını etkileyen benzeri ahiret yolculuğu dahi birbirlerine sevgileri birçok edebi esere laf olan eşi Hürrem Melik’ın 1558’deki vefatı oldu.

Osmanlı Devleti’nin Hükümdarı 1. Süleyman aralarında cenk olan oğulları Şehzade Bayezid ve Şehzade Akıllıca’in bayrak yerlerini Amasya ve Konya’ya taşıdı. Konya Ovası’nda iki ahi arasında geçen savaşı Şehzade Rast kazandı.

Yenilgiyle Amasya’ya dönen Şehzade Bayezid, babasının posta hazırlıklarını öğrenince Safevilere sığındı. Kanuncu, Bayezid ve oğullarını almak üzere Şah Tahmasb’a yüklü miktarda dünyalık ödeyerek Kars Kalesi’ni bıraktı. Şah Tahmasb aracılığıyla Osmanlı’dan görevlilere teslim edilen Bayezid ve oğulları, 23 Temmuz 1562’dahi ölüm cezası edilip Sivas’ta defnedildi.

Son seferi öncesi Eyüp Sultan Türbesi’nde dua etti

Kanuncu, 1565’teki Malta kuşatmasından hezimetle dönülmesinin arkası sıra Osmanlı Devleti’nin batıdaki yılgın izlenimini tashih etmek üzere yıpranmamış bire bir askeri harekat kararı aldı.

Bir daha göremeyeceği İstanbul’dan Eyüp Şehriyâr Türbesi’nde yakarış ederek ayrılan 1. Süleyman, ordusuyla alay malay Zigetvar’a gitti.

Gut (nikris) hastalığıyla savaş eden 72 yaşındaki Odalık Süleyman Han, ordunun başında bizzat bulunduğu 13. seferinde, Zigetvar Kalesi’nin kuşatılmasından benzeri dönme öncesinde, 7 Eylül 1566’birlikte memat etti.

Vefatı gizlendi

Kanuni’nin ölümü, seferin gidişatının tehlikeye girmesi ihtimali cihetiyle muamma tutuldu. Abluka süresince naaşı, tahtın altına gömüldü. Kalenin 42 günce uğraş böylelikle fethedilmesiyle gelişigüzel kara tahta geçecek olan 2’nci Rast’e fen verildi. Osmanlı Devleti’nin yıpranmamış padişahı ikinci Yakın’in Belgrad’a gelmesinin arkası sıra Kanuncu’nin ölümü resmi adına duyuruldu.

Osmanlı’bile yaklaşık 46 sene tahtta artan halife, kılınan cenaze namazının arkası sıra Süleymaniye Camii’nin içerisinde düzlük düzlük türbeye defnedildi.

Osmanlı Devleti’nin sunma teferruatlı müddet fariza fail ve yer çok sefere çıkan padişahı kendisine kaynaklarda düzlük düzlük Kanuncu, Batı’bile “Oylumlu Süleyman” ve “Şişman Türk” namına anılıyordu.

Kanuncu dönemindeki gelişmeler

Kanuni, padişahlığı süresince 6 milyon 557 bin kilometre olan Osmanlı Devleti toprağını 14 milyon 983 bin kilometreye çıkardı.

Kendisinden geçmiş hâkimiyet sürmüş 9 padişahın kararlarını toplayan 1. Süleyman, bir tane bire bir kanunname yayımladı. Kâh kaynaklara bakarak, Sultan Süleyman Han’ın “Kanuni” namına anılmasının nedeni kendisine kanunlara kapalı olması ve titizlikle strateji etmesi gösteriliyor.

Babası Müşkül Hükümdar Tamam eliyle yapımına başlanan 1. Doğru Külliyesi’nin yapımını tamamlatan Kanuncu, oğlu Mehmed için Şehzadebaşı Camii’ni düz yazı ettirdi. Kızı Mihrimah Şehriyâr için Üsküdar’daki Mihrimah Melik Camii’ni yaptıran 1. Süleyman, hastalığı dolayısıyla ahiret yolculuğu fail oğlu Cihangir amacıyla üstelik Cihangir Camii’ni yaptırdı.

İstanbul’daki su ihtiyacının artması nedeniyle akarsu tesislerini yenileyerek, kırkçeşme akarsu sistemini kurduran Kanuncu, ordunun sefere çıkarken geçmesi amacıyla Büyükçekmece’birlikte mevcut köprüyü birlikte Mimar Sinan’a nesir ettirdi.

İstanbul’a birçok iz bırakan Kanuni, ayrıca Osmanlı toprakları üzerinde çokça sayıda mimarlık yapıya imza attı.

Kanuni, tıpkısı zamanda savaş ganimeti adına getirdiği eserlerle, Osmanlı’nın kitabevi kültüründe faal olmasıyla üstelik bilinmekteydi.

Melik Süleyman’ın döneminde, Osmanlı’da eğitimde yenilik sürecine gidildi. Medreselerdeki eğitim iki aşamaya ayrıldı. Bu kapsamda, Hayat-ı Seman medreselerinde ahbaplık, ilahiyat ve yazın dallarında, Süleymaniye medreselerinde ise hesap ve tababet alanlarında terbiye verildi.

Edebi eserleriyle dolay planda

Padişahların içre saz şairi kimliğiyle civar plana sâdır ve “Muhibbi” mahlasını kullanan Kanuncu’nin divanında 2 bin 779 gazel bulunuyor. Kanuncu ayrıca tarihte, sunu çok gazel kaleme almış hayat adına dahi biliniyor.