Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi (BŞEÜ) İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Ruz Bölümü Akademisyen Doç. Dr. Taner Âlim, Osmanlı coğrafyasında 1913’ten itibaren devletin bünye günü yerine 30 Mesafe’ta kutlamalar yapılmasına ilişkin belgelerin arşivlerde saha aldığını bildirdi.
Doç. Dr. Bilgin, AA muhabirine, Osmanlı Devleti’nin 1299 yılında Bilecik’in Söğüt ve Kütahya’nın Domaniç ilçelerinde güneş sahnesine çıktığını, yapılış gününün alelhusus devletin akıbet yıllarında tartışılan aynı laf olduğunu söyledi.
Osmanlı’bile milli meze geleneğinin bulunmadığını belirten Bilim Adamı, “Padişahların kara tahta çıkışları yahut doğum günleri kortej yerine kutlanmıştır. Hele 1789 Fransız İhtilali’nden sonra ortaya sâdır milliyetçilik akımları sonrasında dünyada milli meze geleneği başlamıştır.” dedi.
Âlim, 1908’bile İkinci Meşrutiyet’in ilanının ardından milli söz arayışına girildiğini, bu konuda Mehmet Vuzuh Koca marifetiyle Meclis-i Mebusan’a öneri sunulduğunu aktardı.
Bütün tartışmalara karşın Osmanlı Devleti’nin kuruluş gününün ne ant olduğunun umum kendisine tespit edilemediğini dile getiren Bilgin, 23 Orak Ayı 1908 tarihi Meşrutiyetin car edildiği periyot olduğu üzere 1909’dan itibaren milli küçümseme olarak kutlandığını vurguladı.
Bilim Adamı, günümüz tarihçilerinin dahi Osmanlı Devleti’nin hangi tarihte kurulduğu sorusuna cevap bulmaya çalıştığına dikkati çekerek, şöyle konuştu:
“Kestirmece 115 yıl öncesinde bile bu yapı günü tartışmaları sıcaklığını korumuş ve ruzname olmaya devam etmiştir. 1913 yılında Osmanlı Devleti’nin yapı haset namına İstiklal-i Osmani Bayramı kutlamaları yapılmıştır. 30 Antrakt 1913’te başlayan bu kutlamalara Darülfünun öğrencileri, Türk Ocaklı gençler, cemiyetler ve gâh kuruluşlar üstelik katılmıştır. Serencam mertebe müstehzi bire bir tebrik kartı gerçekleştirilmiş, oran erkanının katıldığı bu kutlamalar, 1922 yılına yani saltanatın kaldırıldığı tarihe kadar bitmeme etmiştir. 30 Boşluk 1914’te da bu kutlamalar yapıldı. Kutlamaların yapıldığı çağ Birinci Acun Savaşı’nın mir yılına denk geldiği üzere alaylı benzeri kutlamanın İstanbul’de yapıldığını görmekteyiz. 1915 yılındaki kutlamalar ise Çanakkale Zaferi’nin sonrasına balya gelmesi dolayısıyla çok henüz hararetli arkaç getirmiştir. Dolayısıyla 30 Mesafe günü gerçekleşen Osmanlı Devleti’nin bünye haset kutlamaları devletin yıkılışına büyüklüğünde bitmeme etmiştir.”
30 Meyan 1919’üstelik 80’e mümasil şehir ve kasabada törenler yapıldı
Doç. Dr. Taner Âlim, savaşın sona ermesi, Mondros Mütareke Antlaşması’nın imzalanması ve mutluluk topraklarının işgali sonrasında 30 Açıklık 1919’üstelik İstanbul’birlikte yapı günü kutlamasının yapılamadığını anlattı.
Gazi Mustafa Eksiksizlik Atatürk’ün, Milli Mücadele’nin kazanılmasındaki ruhu Türk tarihinin derinliklerinde aradığını nâkil Bilim Adamı, “Bayağı Erzurum Kongresi’nin tarihini 23 Orak Ayı’a yani Meşrutiyetin car edildiği tarihe denk getirmesi rast değildir.” ifadesini kullandı.
Bilimci, Atatürk’ün 30 Aralık 1919’bile hep vilayetlere, sancaklara gönderdiği tamimle İstiklal-i Osmani kutlamaları yapılmasını istemesinin birlikte bundan kaynaklandığına dikkati çekti.
Atatürk’ün direktifleriyle o tarihte 80 kent ve kasabada törenler gerçekleştirildiği bilgisini veren Bilim Adamı, şöyle konuştu:
“Kuvayımilliye’nin merkezi Balıkesir’de çokça nazik tıpkı merasim tertip edilerek Osmanlı Devleti’nin yapılış haset kutlandığı kabil el birlikte yurt müdafaası üzere zırh ve hizmet başına çağrılmıştır. İstiklal-i Osmani bayramının kutlandığı iller başta Bilecik ve Söğüt ile Eskişehir, Bursa, Karacabey, Mudanya, Orhangazi, Çanakkale, Alaşehir, Antep, Kastamonu, Manisa, Akhisar, Salihli, Konya, Tembel, Yozgat üzere yerler olmuştur. Alelhusus Eskişehir’da yapılan kutlamalar Karakeçili aşireti ile kent halkının birleşerek kutladıkları gazetelerde belirtilmişti. Bursa’daki kutlamalar dahi şişman ve temiz tıpkısı törenle gerçekleşmiştir. Esasen 30 Mesafe 1920’dahi Şeyh Edebali Türbesi yerleşkesinde İstiklal-i Osmani kutlamalarının yapıldığını görüyoruz. Bilecik ahalisi ve okul talebeleri Şeyh Edebali Hazretlerinin huzuruna çıkacak ve dualar edildikten sonradan Orhan Gazi Camisi’nin uğrunda dualar devam edecektir.”
Bilgin, Mısır’daki Müslüman ve Türk gençler yoluyla 30 Aralık 1892’birlikte ilk kez İstiklal-i Osmani kutlamalarının yapılmasından yağlık 30 Mabeyin tarihinin seçildiğini belirtti.
1919’daki kutlamaların arkası sıra şehir ve kasabalardan Küçük Asya ve Rumeli Koruma Görevlisi-i Hukuk Reisi olan Atatürk’e telgrafların çekildiğini, onun da bu telgraflara karşılık verdiğini bildiren Bilim Adamı, buna ilgili belgelerin Genelkurmay Başkanlığı arşivlerinde vadi aldığını sözlerine ekledi.
